Badanie trzeźwości pracowników – nowe przepisy w praktyce

Po kilku latach wyczekiwania przez przedsiębiorców na przepisy regulujące zasady badania trzeźwości pracowników, wielu przepychankach pomiędzy organizacjami reprezentującymi przedsiębiorców, a Urzędem Ochrony Danych Osobowych, a także serii kuriozalnych dość interpretacji stawiających na pierwszym miejscu ochronę danych osobowych względem ochrony bezpieczeństwa pracy osób zatrudnionych w zakładach produkcyjnych, doczekaliśmy się przepisów, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców.

W dniu 21 lutego 2023 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu Pracy, na mocy której dodane zostały przepisy regulujące możliwość badania przez pracodawców trzeźwości oraz obecności środków odurzających u pracowników. W tym dniu weszło w życie także rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika – dalej: r.b.o.a., które wydane zostało na podstawie art. 22^1g k.p.

Dotychczas, badanie trzeźwości pracowników było kontrowersyjnym tematem z uwagi na to, że stan trzeźwości jest uważany przez Urząd Ochrony Danych Osobowych za daną szczególnej kategorii (daną wrażliwą), której przetwarzanie może mieć miejsce jedynie
w oparciu o zgodę wyrażoną z inicjatywy pracownika. Na mocy nowelizacji, pracodawcy zyskali podstawę prawną nie tylko do przeprowadzania badania stanu trzeźwości, ale również obecności środków działających podobnie do alkoholu (zwanych popularnie „środkami odurzającymi”) oraz wytyczne, jak te badania przeprowadzać. Zasady przeprowadzania kontroli w tym zakresie powinny zostać zawarte w obwieszczeniu, regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy.

Jak to wygląda w praktyce:

1. Przeprowadzanie prewencyjnej kontroli trzeźwości przez pracodawcę:

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że pracodawcy uzyskali możliwość wprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników. Możliwość oznacza wybór, nie zaś obowiązek. Korzystając z tego przywileju, trzeba pamiętać, że nic nie dzieje się automatycznie. Co to oznacza? Pracodawca może skorzystać z nowych rozwiązań, jednak tylko wtedy, kiedy wdroży odpowiednie dokumenty wewnątrzzakładowe i należycie wcześniej, a więc dwa tygodnie przed uruchomieniem tej procedury, poinformuje o tym fakcie pracowników.

2. Jak przygotować akty wewnętrzne?

Jeśli jesteś pracodawcą, który zobligowany jest do tworzenia regulaminów w swoim zakładzie pracy, to regulacje na temat prewencyjnej kontroli trzeźwości wprowadzisz za pomocą regulaminu. Jeśli natomiast zatrudniasz poniżej 50 pracowników, to sporządzisz inny dokument np. obwieszczenie. Ważne jest jednak, aby precyzyjnie określić, na czym procedura ta będzie polegać, kogo obejmuje oraz w jaki sposób dobierane są osoby do badania. Najlepiej zastosować losowy czynnik wybierania pracowników, nie zaś upoważnić do tego konkretną osobę. W momencie, kiedy np. kierownik oddziału będzie wybierał współpracowników do kontroli danego dnia, może zajść podejrzenie, że wybór ten nie był sprawiedliwy, a to z kolei powoduje pewne niemiłe konsekwencje.

Postanowienia aktów wewnątrzzakładowych powinny określać co najmniej:

• fakt wprowadzenia kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu,
• grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą,
• sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli,
• czas i częstotliwość przeprowadzania kontroli.

3. Badania nie tylko na obecność alkoholu:

Wykaz środków działających podobnie do alkoholu został określony zgodnie z art. 22^1g k.p.
w rozporządzeniu wykonawczym przez ministra właściwego do spraw zdrowia
w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych oraz ministrem właściwym do spraw pracy.

W § 10 r.b.o.a. wśród środków działających podobnie do alkoholu wymienia się:

• opioidy;
• amfetaminę i jej analogi;
• kokainę;
• kannabinoidy;
• benzodiazepiny.

4. Możliwość badania stanu po użyciu alkoholu, stanu nietrzeźwości oraz stanu obecności w organizmie środków podobnych do alkoholu nie tylko pracowników:

Wzorem innych regulacji Kodeksu Pracy, ustawodawca wprowadził możliwość odpowiedniego stosowania przepisów o prewencyjnej kontroli trzeźwości oraz środków działających podobnie do alkoholu nie tylko w stosunku do pracowników. Zgodnie z art. 22^1h k.p., przepisy art. 22^1c–22^1f k.p. oraz przepisy wydane na podstawie art. 22^1g k.p. stosuje się odpowiednio do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą, a także do osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osób fizycznych prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, których praca jest organizowana przez tych pracodawców.

Podsumowując:

Zmiany w prawie pracy, dają pracodawcom prawo do przeprowadzania prewencyjnej kontroli trzeźwości, jak również badania obecności środków odurzających u pracowników.

W sytuacji, gdy pracodawcy zdecydują się na wprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników, czy też wprowadzenia kontroli na obecność środków odurzających, konieczne będzie odpowiednie dostosowanie istniejących już aktów wewnątrzzakładowych, tj. regulaminy pracy, obwieszczenia w zakresie zasad wykonywania badań na obecność alkoholu bądź środków odurzających. Należy zatem pamiętać o precyzyjnym określeniu procedur, jak również wskazania grup pracowników, których procedura ta będzie obejmowała.

Wejście w życie omówionych wyżej przepisów, to bardzo dobra wiadomość dla wszystkich przedsiębiorców, zwłaszcza dla firm produkcyjnych, które borykają się niejednokrotnie z problem spożywania alkoholu przez pracowników przed lub w trakcie pracy. Pracodawcy wreszcie dostali instrumenty, aby eliminować niechciana grupę pracowników ze swoich szeregów. I bardzo dobrze, ważne tylko, aby przedsiębiorcy to odpowiednio proceduralnie uregulowali w swoich firmach. W tym celu zapraszamy do nasz, pomożemy!

Zachęcamy również do lektury innych artykułów i wpisów